fiitamiin D-ga

Vitamin D : waa koox fitamiino ah oo la fal-geli kara fatka ama baruurta jidhka (fat-soluble secosteroids) kuwaas oo masuulka ah inay sare u qaadaan inay mindhiciradu soo nuugaan calcium, magnesium ,phosphate iyo weliba maadooyinka oo muhiin ah kuwaas oo jidhka saamayn wayn ku leh.

Hadaba marka la eegayo jidhka bini-adamka waxa ugu muhiimsan groupkan fiitaminada aha vitamin D3 (cholecalciferol) and vitamin D2 (ergo-calciferol).

Hadaba fiitamiinadini waxay jidhka ka caawiyaan inuu soo nuugo calcium and phosphate kuwaas oo muhiin u ah caafimaadka ilkaha, lafaha iyo muruqyada.

Ilaha ugu muhiimsan ee laga helo vitamin D-ga 

Vitamin d-ga jidhku isaga ayaa samayska waxana uu ka helaa fallaadhaha cadceeda (sun ultraviolet) marka qofku cadceeda isu dhigo lkn waxa jira meelo iyo xilliyo aan cadceed la helin markaana qofku wuxu u baahan yahay inuu cuno cuntooyinka laga helo vitamin d-ga ama kiininka vitamin d si uu uga hortago in vitamin d-ga jidhku hoos u dhaco.

Hadaba vitamin d-ga waxa laga helaa noocyo aan badnayn oo cuntooyinka ka mida waxan ka mida kuwan:

• Beerka iyo hilibka cas
• Ukunta iyo fortified foods ka cuntooyinka loo yaqaan
• Caanaha
• Kaluunka loo yaqaan oily fish ,sida salmon, canned tuna, iyo herring.
• Sharaabta liinta laga miiray
• Khudaarta mashruumka
• Cuntooyinka cereal-ka iyo oatmeal-ka loo yaqaan waxa cuntooyin galka leh iyo kuwa sida boorashka oo kale ah

Waxtar uu vatamin D-gu jidhka u leeyahay

Vitamiin d-gu waa naqafo aan cuno marna waa dheecaan (hormone) jidhku samaysto waa vitamin si fudud u fal-gala kaas oo jidhka u leh faa’idooyin fara badan oo ay ka mid yihiin:

• Wuxu soo nuugaa oo joogteeyaa calcium iyo phosphate oo labduba door muhiim ah ka ciyaara caafimaad qabka lafaha iyo muruqyada
• Wuxu ka hortagaa xanuunka kansarka
• Wuxu ka hortagaa infakshinka wuxuna yareeyaa caabuqa
• Wuxu ka hortagaa wadne xanuunka iyo in garaadka maskaxdu hoos u dhaco.
• Wuxu ka hortaga dhimashada deg dega ah ee ciyaalka xiliga dhalmada.

Xadi-ga vitamin D-ga qofku u baahan yahay

Xilliga bilaha march , bilowga hore ee april ilaa september waa xiliyada aan qoraxdu jirto dadkuna badan waxay vitamin d-ga ka helaan cadceeda yagoo isu dhiga lkn xilayad qaar meelo badan oo dunida ka mida ma jirto qoraxi taas oo dadku baahanayaa ilo kale oo ay ka helaan vitamin d-ga waana cuntooyinka iyo kiniinka laga sameeyay vitamin D

Hadadii ay ku adkaato heliska qofka vitamin dhiga uuna dheeraada sida hooyada uurka leh, iyo caruurta yaryar waxa qaadanayaan malintii 10 micro-grams oo vitamin d ah. Siiba xilliyada aan cadceedu jirin.

Dadka khatarta ugu jira inuu ka yaraado fitamiind-gu

Dadyowga qaarkoodka ma helaan cadceed ama waxyar ayay helaan taas oo ay dhaxlaan in jidhku aanu samaysayn karin vitamin d ku filan.

Hadaba dadkaasi waxay u baahaan iyo inay qaataan maqlintii 10 micro-grams oo vitamin d ah.

Dadka khatarta ugu jira in aya ku dhacdo vitamin d la’aan waxa ka mida :

• Dadka aan cadceed u bixin sabab kastaa ha keentee
• Dadka xidha maryo waawayn kuwaas oo ay jidhkoo dhan ku daboolaan.
• Ciyaalka iyo dadka waawayn
• Qofka aan cunin cutooyinka v. d-ga laga helo.

FG/: hadaba qaadashada xadi aad u badan oo fitamiin d ah waqti dheer waxay jidhka ku sababaysaa in calcium ta jidhku sare u kacdo, taas oo jidhka ku sababaysa dhibaatoyin hor leh oo ay ka mid yihiin, lafaha oo daciifa , kelyaha iyo wadnaha oo dhaawacma.
Hadaba xadiga saxda ee loogu tala-galay maalintii qof yar iyo midwayn ba waa 10 micro-grams,